-         Na Smoleniu znajduje się skała Biśnik, gdzie archeolodzy znaleźli najstarsze ślady człowieka na naszym terenie, pochodzące sprzed ponad 100 tysięcy lat.

-      W zespole skalnym na Smoleniu znajdują się również dwie jaskinie: Zegarowa i Jasna (zwana też Słoneczną). Z jaskinią Zegarową związana jest legenda mówiąca iż w noc świętojańską o północy można usłyszeć w niej 12 uderzeń zegara.

-         W Czarnym Lesie przy leśnej drodze do Ryczowa znajduje się samotna Brzuchacka Skała, zwana Brzuchacz.

-    W Złożeńcu znajduje się dosyć wysokie wzgórze obrośnięte gęstym lasem, górujący nad okolicą, które nazywane jest Grodziskiem. Nazwa świadczy o istnieniu tu wczesnośredniowiecznego grodu, co zresztą potwierdziły badania archeologiczne.

-         W Pilicy z tyłu pałacu ma swój początek piękna aleja starych kasztanowców prowadząca w stronę Biskupic – Owczarni. Wiedzie ona wśród rozległych pól i łąk.

-         Na Smoleniu znajduje się rezerwat przyrodniczy zwany Dolina Wodącej z unikatową roślinnością i charakterystycznym ukształtowaniem terenu.

-         Uwagę przykuwają malownicze i pełne uroku wzniesienia porosłe lasem zwane Ruskimi Górami, ciągnące się w okolicach Sławniowa, stanowiące również rezerwat przyrody.

-         Tuż za Dzwono – Sierbowicami znajduje się duży las, którego atrakcją są asfaltowe alejki prowadzące daleko w głąb lasu, którymi można w całkowitej ciszy i spokoju pospacerować, jak również pojeździć na rowerze. Obowiązuje tam zakaz wjazdu samochodem.

         Cisowa – po wsch. stronie drogi do Kleszczowej wapienne, opadające stromo ku zach. wzniesienia zw. Górami Baranimi; podobne morfologicznie wzgórze Grzebień przy drodze do Pilicy.

Dobraków– za nowym kościołem ciekawe zgrupowanie głazów polodowcowych.

Na terenie całej gminy znajduje się bardzo duża ilość lasów.

W Pilicy atrakcją są znajdujące się pod Czarnym Lasem źródła rzeki Pilicy, największego lewego dopływu Wisły. Rzeka płynie przez kilka miejscowości naszej gminy, tworząc w niektórych miejscach rozlewiska bogate w florę i faunę.

                W pobliżu źródeł rzeki w Pilicy znajdują się zbiorniki wodne, czyli stawy. Przy największym z nich znajduje się kąpielisko i plaża bardzo chętnie w miesiącach wakacyjnych odwiedzana przez amatorów wodnego wypoczynku z bliższej i dalszej okolicy. W tym okresie można popływać po stawie kajakami i rowerami wodnymi z tutejszej wypożyczalni oraz na własnych deskach surfingowych. Swoje miejsce znajdą tu również wędkarze, którzy po wykupieniu karty w tutejszym Związku Wędkarskim mogą łowić ryby w tutejszych stawach.

                Na terenie naszej gminy znajdują się również ścieżki rowerowe w rejonie lasów w Smoleniu i Złożeńcu. Przez Pilicę i Smoleń przechodzi czerwony Szlak Orlich Gniazd oraz Szlak Warowni Jurajskich.

                W Smoleniu znajduje się Ośrodek Naukowo – Dydaktyczny Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, przy którym jest Muzeum, gdzie możemy obejrzeć odnalezione przez archeologów ślady życia ludzi pierwotnych na naszym terenie sprzed 100 tysięcy lat oraz osadnictwa wczesnośredniowiecznego, zwłaszcza części uzbrojenia, kości mamuta i innych zwierząt jaskiniowych oraz eksponaty przedstawiające obecną florę i faunę Jury. Przy Ośrodku wytyczone zostały również ścieżki dydaktyczne dla dzieci, młodzieży i dorosłych, z których chętnie korzystają przybywające tu wycieczki. W Ośrodku mają miejsce ciekawe sympozja, prelekcje i zajęcia dla młodzieży i dorosłych z udziałem naukowców z różnych ośrodków akademickich w kraju, zwłaszcza na tematy ekologiczne.

                Wzniesienia w Smoleniu i Złożeńcu są jednymi z najwyższych na Jurze. Złożeniec może poszczycić się również bardzo zdrowym i czystym powietrzem, co wykazały prowadzone w tym celu badania.

                Na terenie naszej gminy znajdują się osobliwości przyrodnicze:

-         Wawrzynek wilcze łyko, występujący na Smoleniu.

-         Rzadka paproć języcznik zwyczajny – w okolicach Jaskini Zegarowej na Smoleniu.

-         Dziewięćsiłybędące roślinnością górską.

                Wiosną na Smoleniu można oglądać kwitnące łąki przebiśniegów, zawilców, przylaszczek.

                Przy źródłach w Sławniowie – Piaskach występuje wypławek alpejski.

                Piękne krajobrazy rozciągają się za Wierbką w stronę Przychód. Wzniesienia porośnięte lasem i łąki przypominają krajobraz Bieszczad.

opracowała Maria Lepiarczyk